Covid-19 (Coronavirüs) salgını her geçen gün iş ve ticaret hayatını pek çok yönden olumsuz etkilerken, salgının bu etkilerine maruz kalan kişi sayısı da gün geçtikçe artmaktadır. Ekonomik hayatta salgının etkilerinin en çok işçi-işveren arasındaki ilişkilere yansıdığı ve taraflar arasındaki iş ilişkisinin devamının her geçen gün zorlaştığı görülmektedir.

17 Nisan 2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan ve aynı tarihte yürürlüğe giren 7244 Sayılı Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik Ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Torba Yasa”) ile Dünya Sağlık Örgütü tarafından “pandemi” olarak ilan edilen Covid-19 salgınının etkileri dikkate alınarak yeni tedbirler alınmış ve pek çok kanunda değişiklik yapılmıştır.

Söz konusu Torba Yasa ile (i) istihdam devamlılığının sağlanması ve (ii) 4857 Sayılı İş Kanunu (“Kanun”) kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın  ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan veya  iş sözleşmesi fesih edilen ve işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen tüm işçilerin  korunması amacıyla önemli tedbirler getirilmiştir.

İş Kanunu’na Eklenen Geçici Fesih Yasağı Hükmü Uyarınca:

• Kanun kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, Torba Yasa’nın yürürlüğe girdiği 17 Nisan 2020 tarihten itibaren üç ay süreyle işveren tarafından fesih edilemeyecektir.
• Bu hüküm uyarınca fesih yasağı uygulanan hallerde üç aylık süreyi geçmemek kaydıyla işveren dilerse işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne çıkartabilecektir.
• İşçinin, işveren tarafından ücretsiz izne çıkartılması işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle fesih imkanı vermeyecektir.
• Bu hükümde düzenlenen hususlara aykırı olarak iş sözleşmesinin fesih edilmesi halinde işveren veya işveren vekili aleyhine, sözleşmesi fesih edilen her bir işçi için feshin gerçekleştiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası hükmedilecektir.
• Cumhurbaşkanı, Covid-19 salgınının yayılmasının önlenememesi ve etkilerinin devam etmesi halinde işbu fesih yasağı süresi ile ücretsiz izin süresini altı aya kadar uzatabilecektir.

Öncelikle belirtmek isteriz ki Torba Yasa ile getirilen imkanlardan sadece Kanun kapsamında yer alan işçiler değil, aynı zamanda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na tabi tüm işçiler yararlanacaktır.

Torba Yasa ile getirilen söz konusu düzenleme uyarınca, ücretsiz izin uygulamasının işçinin onayına sunulması şartı geçici olarak kaldırıldığı gibi işverenin tek taraflı ücretsiz izin uygulamasına geçmesi halinde işveren aleyhine doğabilecek sonuçların önü kapatılmaktadır. Bu durumdaki işçilerin mağduriyetlerinin nakdi ücret desteği ile devlet tarafından çözülmesinin hedeflendiğini görmekteyiz. 

İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları nedeniyle iş akdinin haklı nedenle derhal feshi, Torba Yasa ile getirilen fesih yasağı kapsamında değildir. Dolayısıyla ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hareket eden işçiler hakkında fesih yasağı uygulanmayacaktır.

Torba Yasa ile getirilen düzenlemelere aykırı olarak iş sözleşmelerinin fesih edilmesinin önüne geçilmesi amacıyla işveren veya işveren vekilleri aleyhine idari para cezası uygulanması öngörülmektedir. Öngörülen idari para cezası tutarının, her bir işçi için bir aylık brüt asgari ücret tutarında olduğu göz önüne alındığında işverenler açısından caydırıcı nitelikte olup olmayacağı tartışmalıdır.

Ayrıca fesih yasağına uyulmaması ve iş sözleşmelerinin fesih edilmesinin hukuki sonuçlarına dair doğrudan bir düzenleme getirilmemekte ise de hükmün gerekçesinde  işbu maddeye aykırı şekilde işveren tarafından yapılan fesihlerin geçersiz olacağı belirtilmektedir. Gerekçede böyle bir düzenlemeye yer verilmiş olması da göstermektedir ki işveren tarafından Torba Yasa ile getirilen bu yasağa aykırı olarak yapılacak fesihler, geçerli bir feshin sonucunu doğurmayabilecektir. Dolayısıyla Kanun’un 21. Maddesi uyarınca iş sözleşmesi fesih edilen işçi, iş güvencesi hükümlerinden yararlanmak maksadıyla dava açabilecektir.

İşsizlik Sigortası Kanunu’na Eklenen Geçici Nakdi Ücret Desteği Uyarınca:

• Torba Yasa’nın yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla iş sözleşmesi devam etmekle Kanun’un geçici 10. Maddesi çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilerle, 15 Mart 2020 tarihinden sonra işten çıkarılan ve işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen işçilere herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaması kaydıyla; fesih yasağı süresi içerisinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar işsizlik sigortası fonundan her gün için 39,24-TL nakdi ücret desteği verilecektir.
• İşçilere yapılacak 39,24-TL nakdi yardım desteğinden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamayacaktır.
• Ancak ücret desteğinden yararlanan işçinin, işveren tarafından fiilen çalıştırılmaya devam ettiğinin tespiti halinde işverene, her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere Kanun kapsamında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığıyla öngörülen aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca işçiye ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.
• Nakdi ücret desteğinden yararlanıp genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri işsizlik sigortası fonundan karşılanacaktır.
• Nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirlemeye ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkili kılınmıştır.

Torba Yasa ile İşsizlik Sigortası Kanunu’na getirilen düzenleme uyarınca işçilere yapılacak 39,24-TL tutarındaki nakdi yardımın, kısa çalışma ödeneği ve işsizlik sigortasından yararlanan işçilere ödenen ücretten düşük olması şimdiden büyük tartışmaları beraberinde getirmiştir.

İşsizlik Sigortası Kanunu’na Eklenen Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Koşulları Uyarınca:

• Covid-19 kapsamında işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, 29 Şubat 2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere işverenlerin beyanı doğrultusunda uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, kısa çalışma ödeneğinden yararlanma imkanı getirilmiştir.
• Ancak bu madde kapsamında kısa çalışma ödeneğinden yararlanılması akabinde uygunluk tespiti neticesinde işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle fazla ve yersiz ödemelerin yapıldığının anlaşılması halinde bu ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.
• Bu yeni düzenlemeler uyarınca kısa çalışma başvurularının 60 gün içerisinde sonuçlandırılmasına ilişkin süreden uygunluk tespitlerinin hariç tutulacağı açıkça düzenlenmiştir.

Yukarıda yer verdiğimiz üzere daha evvel yapılan kanun değişikliği ile kısa çalışma ödeneğinden yararlanma şartları kolaylaştırıldığı gibi işbu düzenleme uyarınca da Covid-19 salgının sebep olduğu yoğun başvurulara ilişkin süreçlerin hızlandırılması ve bu sayede kısa çalışmanın etkinliğinin arttırılması amaçlanmaktadır.

Sağlıklı günler dileriz