10 Mart 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan ve aynı tarihte yürürlüğe giren Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) ile evden ve işyeri dışından çalışma usul ve esasları belirlendi.

Özellikle Covid-19 salgını ile oldukça sık uygulama bulmaya başlayan “uzaktan çalışma”, hâlihazırda 4857 Sayılı İş Kanunu’nun (“Kanun”) 14. Maddesi altında genel olarak düzenlenmekteydi. Uygulaması artan bu çalışma şeklinin detayları, çalışan ve işveren arasında mutabakat altına alınması gereken hususlar, Kanun altında yer alan “uzaktan çalışma”ya ilişkin genel düzenlemede herhangi bir değişiklik yapılmadan Yönetmelik ile düzenlenmiştir.   

Uzaktan Çalışma

Kanun ve Yönetmelik’te uzaktan çalışma; “işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi” şeklinde tanımlanmaktadır.

Çalışanın Uzaktan Çalışma Talep Hakkı

Yönetmelik altında, işveren ve çalışan arasında doğrudan “uzaktan çalışma” sözleşmesi kurulması halinin yanı sıra, halihazırda işyerinde istihdam edilen ve çalışmalarını sürdüren bir çalışanın, çalışma şeklinin “uzaktan çalışma”’ya çevrilmesi yönünde talepte bulunması hali de düzenlenmiştir. 

Halihazırda işyerinde istihdam edilen ve çalışmalarını sürdürmekle yükümlü olan çalışanlar, işin niteliğinin uygun olması halinde, “uzaktan çalışma”ya geçmeyi işverenden yazılı olarak talep edebilecektir.  Çalışandan bu yönde yazılı bir talep alan işveren, söz konusu talebi 30 gün içerisinde değerlendirmeli ve sonucu çalışana bildirmelidir. Yönetmelik altında çalışana sağlanan bu talep hakkı işveren tarafından değerlendirilecek ve onaylanması halinde geçerli olacaktır. Yönetmelik, niteliği itibari ile uzaktan çalışmaya uygun bir görevi yerine getiren çalışanın talebini işverenin kendi inisiyatifinde ve geçerli bir neden göstermeden reddedip reddedemeyeceğini açıkça düzenlememiştir.  Ancak Yönetmelik, işverence uzaktan çalışma talebine ilişkin değerlendirme yapılırken işin ve çalışanın niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğunun yanı sıra işverence belirlenecek diğer kıstasların dikkate alınacağını belirterek işverene bir inisiyatif alanı sağlamıştır. 

Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanması halinde ise, “uzaktan çalışma”ya geçiş için çalışanın onay ve/veya talebi aranmayacaktır. 

İşveren’in Bazı Yükümlülükleri

Uzaktan çalışma düzenindeki iş ilişkisinde işverenin Yönetmelik altında açıkça düzenlenen önemli bazı yükümlülükleri aşağıdaki gibidir:

• Aksi iş sözleşmesinde belirtilmediği müddetçe, mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının temin edilmesi,
• Malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşullarının açık ve anlaşılır şekilde uzaktan çalışana bildirilmesi,
• Uzaktan çalışana teslim edilen iş araçlarının teslim tarihindeki bedellerini de içerir listesinin yazılı olarak uzaktan çalışana teslim edilmesi (teslim edilen belgenin uzaktan çalışan tarafından imzalanmış bir kopyasının da özlük dosyasında işveren tarafından saklanması gerekmektedir),
• Uzaktan çalışanın işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirilmesi (bilgilendirmenin yazılı olarak yapılmasını ve çalışanın kendisi tarafından alındığını, okunduğunu belirten yazılı beyanının alınmasını tavsiye ederiz),
• Uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği konusunda uzaktan çalışanın bilgilendirilmesi, gerekli eğitimlerin verilmesi, sağlık gözetiminin sağlanması ve işveren tarafından sağlanan ekipman ile ilgili iş güvenliği tedbirlerinin alınması.

Mesai Saatleri, Çalışan ile İletişim

Yönetmelik altında düzenlenen hususlardan bir diğeri ise, “uzaktan çalışma” halinde mesai saati ve işverenin çalışan ile iletişimi olmuştur. Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi, yine sözleşmeyle belirlenecek olup mevzuattaki sınırlamalara bağlı kalınması gerekmektedir. İşveren ve çalışan arasındaki iletişim yöntemi ve zaman aralığı da çalışan ve işverence belirlenecektir. İşyerinde gerçekleştirilen çalışmalar gibi, uzaktan çalışma halinde de fazla mesai, işverenin yazılı talebi ve çalışanın kabul ve onayına tabi tutulmuştur.  Kanun’da yer alan fazla mesai düzenlemeleri “uzaktan çalışma” haline de uygulanacaktır.   

Uzaktan Çalışma İş Sözleşmesi

Gerek kurulması anında “uzaktan çalışma” esası ile kurulan iş ilişkilerinde gerekse çalışanın talebi ve/veya işverenin uygulaması ile işyerinde istihdam halinden uzaktan çalışmaya geçilmesi durumunda “uzaktan çalışma” ilişkisi yazılı bir iş sözleşmesi altında düzenlenmelidir.  Bu doğrultuda istihdam ilişkisi işyerinde gerçekleşiyor ve bu doğrultuda yazılı bir iş sözleşmesi olsa da, uzaktan çalışmaya geçilmesi halinde tekrardan sözleşme imzalanması ve/veya ilgili hususların yazılı olarak düzenlenerek taraflarca imzalanmasının gerekli olduğunu düşünmekteyiz.

Söz konusu iş sözleşmesi altında bulunması gereken asgari hususlar ise Yönetmelik altında aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

• işin tanımı,
• yapılma şekli,
• süresi ve yeri,
• ücret ve ücretin belirlenmesine ilişkin hususlar,
• işverence sağlanan ekipman ve bunların korunmasına dair düzenlemeler ile,
• işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler.

Yönetmelik, mekân ile ilgili düzenlemelerin iş yapılmaya başlamadan önce tamamlanması gerektiğini, maliyetlerinin ise çalışan ve işverenin beraberce belirlediği bir biçimde karşılanacağını düzenlemiştir. İşin görülmesi için gerekli ekipmanların işverence sağlanması esas olup, aksi sözleşmede kararlaştırılabilecektir. Üretim maliyetinin tespiti ve karşılanması da yine iş sözleşmesinde kararlaştırılacaktır.

Uzaktan Çalışma Yapılamayacak İşler

Yönetmelik’te uzaktan çalışmanın yapılamayacağı işler de belirlenmiştir. Buna göre;

• tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma,
• bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma,
• biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde

uzaktan çalışma yapılamaz.

Bu hususlara ek olarak,

• kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuata göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile,
• millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden

hangilerinde uzaktan çalışma yapılıp yapılamayacağı, birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşu tarafından belirlenecektir.

Uzaktan Çalışan İşçi ile İşyerinde Çalışan İşçi Arasında Fark Uygulanmaması

Covid-19 salgını ile birlikte birçok işyerinin “uzaktan çalışma”ya geçtiği ve hatta bunu yerleşik bir uygulama haline getirdiği bu dönemde Kanun gereğince uzaktan çalışanın, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal çalışana göre farklı işleme tabi tutulamayacağını belirtmek isteriz.