Anayasa Mahkemesi (“Mahkeme”) 28.04.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 2018/163 E. ve 2020/13 K. sayılı kararı (“Karar”) ile 4045 sayılı Kanun’un[1] 1. maddesine eklenen, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimlerin kişisel verilere ulaşmasına izin veren düzenlemeyi Anayasa’nın 13. ve 20. maddelerine aykırı bularak oybirliği ile iptal etti.

7148 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 29. maddesi ile 4045 sayılı Kanun’un 1. maddesine eklenen düzenleme,  güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimlerin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının arşivlerinden ve elektronik bilgi işlem merkezlerinden bilgi ve belge almalarına,  5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171. maddesinin 5 ve 231. maddesinin 13 numaralı fıkraları kapsamında tutulan kayıtlara ulaşmalarına, Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından yürütülen soruşturma sonuçlarını, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlar ile kesinleşmiş mahkeme kararlarını almalarına izin vermekteydi.

İptal başvurusunda; iptal talebine konu kuralın, kamu idaresine kişisel verilere sınırsız bir şekilde erişme ve bu verileri toplama, sınıflandırma, işleme ve değerlendirme imkanı verdiği, kişisel verilere ilişkin kanunların kişisel veri niteliğindeki bilgilerin teminine, kullanılabilmesine, işlenebilmesine, ulaşılabilmesine, saklanma süresine, temin edilme gerekçesine, bilgilerin silinmesi ve değiştirilmesine, kötüye kullanımının engellenmesine yönelik bir takım güvenceleri içermesi ve hukuki belirliliğe sahip olmasını gerektirdiği, bu düzenlemenin kamu hizmetine girme hakkına öngörülemez bir sınırlama getirdiği gerekçesine dayanılmıştır.  

Mahkeme uzun süredir yerleşik kararlarında kişisel verileri; yalnızca kişilerin adı, soyadı, doğum tarihi ve doğum yeri gibi bireyin kimliğini ortaya koyan bilgiler olarak değil 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“Kanun”) ile uyumlu olarak kişiyi doğrudan veya dolaylı olarak belirlenebilir kılan tüm veriler olarak tanımlamaktadır.

Söz konusu Karar ile de Mahkeme, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında getirilen düzenlemenin kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sınırlama getirdiğini ve temel hak ve özgürlük niteliğindeki söz konusu hakka getirilen bu sınırlamanın belirlilik, ulaşılabilirlik, öngörülebilirlik ve ölçülülük gibi temel ilkelere aykırı olduğunu vurgulamıştır.

Mahkeme aynı zamanda kişisel verilerin işlenmesine yönelik getirilen düzenlemelerin, kamu makamlarına hangi koşullarda ve hangi sınırlar içinde özel hayata saygı gösterilmesini isteme hakkına müdahalelerde bulunma yetkisi verildiğini yeterince açık olarak göstermesi ve muhtemel kötüye kullanmalara karşı yeterli güvenceleri sağlaması gerektiğini belirtmiştir.

Sonuç olarak Mahkeme, iptal talebine konu düzenlemenin; (i) kişisel verilerin ne şekilde kullanılacağına, (ii) hangi mercilerin soruşturma ve araştırmayı yapacağına, (iii) bu verilerin ne suretle ve ne kadar süre ile saklanacağına, (iv) ilgililerin söz konusu bilgilere itiraz etme imkânının olup olmadığına, (v) bilgilerin bir müddet sonra silinip silinmeyeceğine, (vi) silinecekse bu sırada izlenecek usulün ne olduğuna, (vii) yetkinin kötüye kullanımını önlemeye yönelik nasıl bir denetim yapılacağına ilişkin düzenlemeleri içermesi gerektiğini belirterek güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda kişisel veri niteliğindeki bilgilerin bu düzenlemeler olmaksızın alınmasına ve kullanılmasına izin verilmesinin Anayasa’nın 13. ve 20. maddelerine aykırı olduğuna hükmetmiştir.

Uygulamada kamu kurumlarına idari para cezası verilmemesi sebebi ile çok uzun süredir kişisel verilerin korunmasına ilişkin düzenlemeler, gerçek ya da tüzel özel hukuk kişileri için titizlikle uygulanmakta ise de kamunun uyumu geri planda kalmıştı. Bu Karar ile Mahkeme, kişisel verilerin işlenmesine ilişkin temel ilkelerin yalnızca özel hukuk kişileri için değil kanun koyucu dahil herkes için geçerli olduğunu hatırlatmıştır.

----

^[1] Güvenlik Soruşturması, Bazı Nedenlerle Görevlerine Son Verilen Kamu Personeli ile Kamu Görevine Alınmayanların Haklarının Geri Verilmesine ve 1402 Numaralı Sıkıyönetim Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun