Helal ürün ve belgelendirilmesi, gıda, tekstil, finans, kozmetik gibi birçok farklı sektörde görülmektedir. Helal ürünlere olan talebin bu kadar yaygın olmasına karşın, ürünlerin helal belgelendirilmesi açısından uluslararası alanda ortak kabul gören bir standardizasyon henüz oluşmamıştır. Farklı ülkeler ve hatta ülkeler içerisinde farklı helal sertifikasyon kuruluşları tarafından farklı standart ve belgelendirme sistemleri kullanılabilmektedir.  Farklı helal standart ve belgeleme sistemleri, özellikle helal ürünlerin ithalat ve ihracatında bazı zorluklar yaratmaktadır.  Türkiye Cumhuriyeti tarafından, bu alanda ortak standartlar ve belgelendirme sisteminin oluşturulabilmesi için atılan önemli adımlardan biri toplam 36 üyesi bulunan İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü’dür.  Bu anlamda atılan diğer en önemli adımlardan biri de Helal Akreditasyon Kurumu’nun kuruluşudur.  Helal Akreditasyon Kurumu tarafından akreditasyon faaliyetlerine ilişkin yasal çerçevenin oluşturulması adına 16 Ekim 2019 tarihli ve 30920 sayılı Resmî Gazete ’de yayın tarihinde yürürlüğe girmek üzere; (i) Helal Akreditasyon Kurumu Danışma Kurulu Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik ile (ii) Helal Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının Akreditasyonu Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır.

Helal Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarının Akreditasyonu Hakkında Yönetmelik (“Akreditasyon Yönetmeliği”)

Akreditasyon Yönetmeliği altında (i) Helal Akreditasyon Kurumu tarafından helal uygunluk değerlendirme kuruluşlarının akredite edilmeleri; (ii) helal akreditasyon ve helal uygunluk değerlendirme işlemlerine ilişkin usul ve esaslar düzenlemektedir.

Akreditasyon Yönetmeliği’ne göre, ulusal ve uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre helal uygunluk değerlendirme faaliyeti gösteren kuruluşlar (“HUDK”), akredite edilmek için Helal Akreditasyon Kurumu’na (“Kurum”) başvuracaklardır.

HUDK’lerin Kurum tarafından akredite edilebilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.  Bu şartlar aşağıdakileri içermektedir:

• HUDK’nin faaliyetlerinde (i) tabi olduğu ulusal mevzuat hükümlerini, ulusal ve uluslararası standartları yerine getirdiğinin; (ii) Kurum tarafından ilgili mevzuat uyarınca oluşturulacak ve Kurum’un internet sitesi üzerinden yayınlanacak düzenlemeleri uyguladığının; ve (iii) helal akreditasyon sisteminin talep ettiği ulusal ve uluslararası kabul görmüş teknik kriterleri sağladığının, yapılan denetimlerde tespit edilmesi ve doğrulanması;
• Kurum tarafından tespit edilerek internet sitesinden yayımlanacak yıllık akreditasyon ücretinin ve verilen hizmetler karşılığında alınacak ücretin ödenmesi; ve
• Yukarıda belirtilen şartlara uygunluğunun, ilaveten Kurum’un Yönetim Kurulu tarafından onaylanması gerekmektedir.

HUDK’ler akredite olabilmesi için ayrıca, akreditasyon süreci boyunca ve akredite olduktan sonra uyacağını beyan ettiği şartların yer aldığı sözleşmeyi (“Akreditasyon Sözleşmesi”) imzayacaklardır.  

Akreditasyon faaliyetleri kapsamında Kurum tarafından hangi süreçlerin yürütüleceği, bu süreçlerin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar ve uygulamaya ilişkin diğer detaylar Kurum tarafından belirlenerek Kurum’un internet sitesi üzerinden ilgililere duyurulacaktır.

Akredite edilen bir HUDK, helal akreditasyonunun kapsamının belirtildiği bir sertifika ve Akreditasyon Sözleşmesi’nde tanımlanan helal akreditasyon markasını kullanmaya hak kazanır.

Akredite edilen HUDK’nin yerine getirmesi gereken yükümlülüklerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Akreditasyon Sözleşmesi’nde belirtilen şartlara uygun şekilde faaliyet gösterilmesi;
• Akreditasyonun kapsamının üçüncü taraflara ve kamuoyuna beyan edilmesi;
• Yıllık akreditasyon kullanım ücretinin ve verilen hizmetler karşılığında alınacak ücretlerin ödenmesi;
• Akreditasyonun kapsamı dışında kalan faaliyetlerinin kamuoyu ve üçüncü taraflar tarafından daha kolay anlaşılabilmesi için beyan edilmesi ve bu ayrıma uygun prosedürlerin oluşturulması;
• Reklam, tanıtım ve kamuoyu bilgilendirme faaliyetlerinde ulusal ve uluslararası standartlara, ilgili mevzuata belirtilen gerekliliklere, Kurum’dan konuya ilişkin gelecek düzeltme taleplerine uyulması ve Kurum taleplerinin yerine getirilmesi.

Ayrıca HUDK’lerin, faaliyetlerindeki mesleki sorumluluklarından kaynaklanabilecek risklerden doğan zararları karşılamak üzere gerekli ve yeterli mali, teknik ve idari tedbirleri alması gerektiği de Akreditasyon Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir.

Akreditasyon Yönetmeliği’nde, uyulması gereken kurallara aykırılık hallerinde Kurum tarafından akreditasyonun askıya alınması, geri çekilmesi veya kapsamının daraltılması gibi önemlerin alınabileceği düzenlenmiştir.

Helal akreditasyonu askıya alınan veya geri çekilen HUDK, helal akreditasyon sertifikasını ve bu sertifikadan kaynaklanan haklarını kullanmaya devam edemez ve söz konusu HUDK’nin akredite kuruluş statüsünü belirten reklam ve tanıtımlara ve HAK helal akreditasyon markası kullanımına son verilir.

Helal Akreditasyon Kurumu Danışma Kurulu Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik

Helal Akreditasyon Kurumu Danışma Kurulu Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik ile kurulan Danışma Kurulu’nun görevleri Kurum’a, (i) helal akreditasyon ile ilgili politika, strateji ve hedeflerin belirlenmesine, (ii) uluslararası alanda güvenilir bir helal akreditasyon mekanizmasının kurulmasına, ve (iii) Kurumun tanıtımına, önceliklerine, sorunlarına ve çözüm önerilerine yönelik tavsiyelerde bulunmak, ve (iv) Kurumun ihtiyaç duyacağı alanlarda bilimsel ve akademik çalışmalara destek vermektir. Yönetmelikte ayrıca Danışma Kurulu’nun oluşumu ve toplantılarına ilişkin usul ve esasları düzenlenmiştir.