Ülkemizi derinden sarsan 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli iki büyük deprem, 10 ilde büyük yıkımlara sebep olmuştur. Depremde büyük hasar alan Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde, Cumhurbaşkanı Kararı ile 8 Şubat 2023 Çarşamba günü saat 01:00’dan itibaren üç ay süreyle olağanüstü hal (“OHAL”) ilan edilmesine karar verilmiştir. 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu’nun (“Kanun”) tabii afet ve tehlikeli salgın hastalık hallerini düzenleyen 3/1-a maddesi uyarınca alınan OHAL kararı, Meclis onayına sunulması akabinde 9 Şubat 2023 tarihinde kabul edilmiştir.

Kanun uyarınca, bu dönem süresince Cumhurbaşkanı, halin gerekli kıldığı durumlarda kanun hükmünde kararname çıkarmaya yetkilidir. Kanun’un 5. maddesi uyarınca tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebepleriyle olağanüstü hal ilan edilmesi durumunda; felakete uğrayanların kurtarılması, meydana gelen hasar ve zararın telafisi için ihtiyaç duyulan desteğin sağlanması adına para, mal ve çalışma yükümlülüğü getirilmiştir. Buna göre:

• Para yükümlülüğü kapsamında gerekli harcamaların öncelikle kamu kaynakları ile yardımlardan karşılanacağı, acil ve hayati ihtiyaç maddeleri için yeterli paranın kamu kaynaklarından zamanında sağlanamadığı hallerde ise bölgedeki kredi kuruluşlarının olanaklarından yararlanılacağı hüküm altına alınmıştır.
• Mal yükümlülüğü ise tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü hal ilan edilen bölge içindeki kamu kurum ve kuruluşları ile tüzel ve gerçek kişilerin, kendilerinden istenecek veya yükümlülük konulacak arazi, arsa, bina, tesis, araç, gereç, yiyecek, ilaç ve tıbbi malzeme ile giyecek ve diğer maddeleri verme zorunluluğu olarak düzenlenmiştir. Bu amaçla; öncelikle o bölgedeki genel ve katma bütçeli dairelere, kamu iktisadi devlet teşekkülleri ve kuruluşları ile bunlara bağlı müesseselere ve mahalli idarelere başvurularak, ihtiyaçların bu kaynaklardan zamanında ve yeterince karşılanmaması halinde imkan ve kaynakları da dikkate alınarak bölgedeki özel kuruluşlara ve gerçek kişilere ait olanlara yükümlülük konulması söz konusu olabilecektir.
• Çalışma yükümlülüğü ile tabii afet ve tehlikeli salgın hastalıklar sebepleriyle olağanüstü hal ilan edilen bölgelerde bulunan 18 - 60 yaş arasındaki bütün vatandaşlar, İş Kanunu’nun çalıştırma yasağına ilişkin hükümleri ve kişilerin sosyal durumları göz önünde bulundurulmak sureti ile olağanüstü hal sebebiyle kendilerine verilecek işleri yapmakla yükümlü kılınmıştır.

Deprem bölgelerinde ilan edilen OHAL kapsamında alınabilecek tedbirler ise Kanun’un 9. Maddesinde:

• Halkın beslenmesi, ısınması, temizliği ve aydınlanması için gerekli gıda madde ve eşyalarla her türlü yakıtın, sağlığın korunmasında, tedavide ve tıpta kullanılan ilaç, kimyevi madde, alet ve diğer şeylerin, inşaat, sanayi, ulaşım ve tarımda kullanılan eşya ve maddelerin, kamu için gerekli diğer mal, eşya, araç, gereç ve her türlü maddelerin imali, satımı, dağıtımı, depolanması ve ticareti konularında gerekli tedbirleri almak, bu yerlere gerektiğinde elkoymak, kontrol etmek ve bu malları satıştan kaçınan, saklayan, kaçıran, fazla fiyatla satan, imalatını durduran veya yavaşlatanlar hakkında fiilin işleniş şekli veya niteliği de nazara alınarak işyeri bulunduğu mahal için hayati önem taşımadığı takdirde işyerini kapatmak,
• Tehlike arz eden binaları yıkmak; sağlığı tehdit ettiği tespit olunan taşınır ve taşınmaz mallar ile sağlığa zararlı gıda maddelerini ve mahsullerini imha etmek,
• Bölgenin belirli yerlerinde yerleşimi yasaklamak, belirli yerleşim yerlerine girişi ve buralardan çıkışı sınırlamak, belli yerleşim yerlerini boşaltmak veya başka yerlere nakletmek, kara, deniz ve hava trafik düzenine ilişkin tedbirleri almak, ulaştırma araçlarının bölgeye giriş ve çıkışlarını kayıtlamak veya yasaklamak,
• Bölge sınırları içerisindeki tüm haberleşme araç ve gereçlerinden yararlanmak ve gerektiğinde bu amaçla geçici olarak bunlara elkoymak,
• Gerekli görülen zaruri ihtiyaç maddelerinin dağıtımını düzenlemek,
• Resmi ve özel her derecedeki öğretim ve eğitim kurumlarında öğrenime ara vermek ve öğrenci yurtlarını süreli veya süresiz olarak kapatmak,
• Gazino, lokanta, birahane, meyhane, lokal, taverna, diskotek, bar, dansing, sinema, tiyatro ve benzeri eğlence yerleri ile kulüp vesair oyun salonlarını, otel, motel, kamping, tatil köyü ve benzeri konaklama tesislerini denetlemek ve bunların açılma ve kapanma zamanını tayin etmek, sınırlamak, gerektiğinde kapatmak ve bu yerleri olağanüstü halin icaplarına göre kullanmak ve Bölgede olağanüstü hal hizmetlerinin yürütülmesi ile görevli personelin yıllık izinlerini sınırlamak veya kaldırmak

olarak sayılmıştır. Bugün gelinen noktada, deprem bölgesinde 8 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile ilan edilen OHAL kapsamında yargı ve sağlık alanlarında alınan tedbirlere ilişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri yayımlanmıştır. Önümüzdeki üç ay boyunca yayımlanacak olan diğer kanun hükmünde kararnamelerle kanun ile sınırları çizilen tedbir ve yükümlülüklerin OHAL ilan edilen bölgelerde ne oranda uygulanacağı netliğe kavuşacaktır. Önemle belirtmek gerekir ki, üç aylık dönem için ilan edilen OHAL süresinin Cumhurbaşkanı’nın istemi üzerine Meclis kararı ile her defasında dört ayı geçmemek üzere uzatılması yahut kaldırılması mümkündür.